Το στρατηγικό και τακτικό στοιχείο της θυσίας διαφοράς ( Π για Α ή για Ι) αποτελεί ένα πολύ ενδιαφέρον θέμα, το οποίο σπανίως απαντάμε στα εκπαιδευτικά σκακιστικά συγγράμματα, καθώς η κωδικοποίησή του απαιτεί αυξημένες γνώσεις και αγωνιστική εμπειρία.

Ένα δύσκολο στοιχείο, στο οποίο ο σκακιστής καλείται να ξεπεράσει τις δογματικές αντιλήψεις με τις οποίες έχει εξελιχθεί, και συγκεκριμένα την ποσοτική αποτίμηση των σκακιστικών κομματιών. Η θυσία διαφοράς απαιτεί ανοιχτό μυαλό και σωστή ποιοτική αποτίμηση της θέσης.

Συνήθως, η ιδέα της θυσίας διαφοράς γεννιέται από ανάγκη που προέρχεται από απειλές του αντιπάλου, δηλαδή όταν σχεδόν δεν υπάρχει άλλος τρόπος αντιμετώπισής των. Όμως, η θυσία διαφοράς αυτού του τύπου (παθητική ) δεν εγγυάται απτά αποτελέσματα, ενώ και η συνήθης αποτυχία της δημιουργεί κακή ψυχολογία και λειτουργεί αποτρεπτικά σε παρόμοιες μελλοντικές καταστάσεις.

Στο άνοιγμα και στο μέσο της παρτίδας, τα κομμάτια μας αναγνωρίζονται ως μονάδες, οι οποίες συνεργαζόμενες αρμονικά, αναπτύσσουν σχέδια, τα οποία εκτελούν με τη μορφή κινήσεων. Η κάθε μονάδα αποτελεί σημαντικό κομμάτι της θέσης μας και βάσει του συνόλου όλων των μονάδων μας, καθορίζεται η υπεροχή ή το μειονέκτημα της παράταξής μας.

Προφανώς δεν είναι εύκολο να καθορίσουμε ποιο από τα κομμάτια μας (ή ακόμα και από τα αντίπαλα κομμάτια) επιτελεί την πιο σημαντική εργασία στην παράταξη μας. Στην απόφασή μας θα πρέπει να λάβουμε υπ όψη μας πολλά στρατηγικά στοιχεία, όπως κέντρο, στήλες, διαγώνιους, πρωτοβουλία, επίθεση , κλπ. Σε όλες αυτές τις αποτιμήσεις, στο άνοιγμα ή στο μέσο της παρτίδας, η αξία των πύργων μας και των ελαφρών κομματιών μας (Α, Ι) ελάχιστα διαφέρει, αφού την υπεροχή δίνει η συνεργασία τους και όχι η ατομική τους, προκαθορισμένη αξία.

Αποδεχόμενοι ως κανόνα ότι η υπεροχή του πύργου αποδεικνύεται στο φινάλε, θα καταλήξουμε εύκολα στο συμπέρασμα ότι η θυσία διαφοράς στο άνοιγμα ή στο μέσο της παρτίδας είναι αποδεκτή για πολλούς λόγους. Πριν όμως παραθέσουμε τους λόγους αυτούς, θα πρέπει να διαχωρίσουμε τη θυσία διαφοράς σε δύο μεγάλα κεφάλαια, στην ενεργητική θυσία διαφοράς και στην παθητική θυσία διαφοράς. 

Η ενεργητική θυσία διαφοράς απαντάται πιο σπάνια και οι στόχοι της είναι:

1.Εκμετάλλευση καλύτερης ανάπτυξης.

2.Καταστροφή αντίπαλης πιονοδομής.

3.Άνοιγμα γραμμών και διαγωνίων για ανάληψη επίθεσης.

4.Ανάληψη της πρωτοβουλίας.

5.Έλεγχος σημαντικών τετραγώνων.

Η παθητική θυσία διαφοράς είναι πιο συνηθισμένη, όπως προαναφέραμε. Οι στόχοι της είναι:

1.Αναχαίτιση της αντίπαλης επίθεσης.

2.Αναχαίτιση της αντίπαλης πρωτοβουλίας (γενικά).

3.Καταστροφή της συνεργασίας των αντίπαλων κομματιών.

Όπως σε όλα τα δύσκολα σε κατανόηση στρατηγικά και τακτικά θέματα, η αντίληψη της κρίσιμης στιγμής είναι σημαντική . Ο σκακιστής που επιθυμεί να βελτιωθείείναι υποχρεωμένος να αντιλαμβάνεται τη στιγμή που μπορεί να κάνει χρήση του θέματός μας, αφού έχει αποτιμήσει σωστά τη μάχη που διεξάγεται και έχει αντιληφθεί τις ιδιαιτερότητές της. τα παραδείγματα που ακολουθούν μπορούν να βοηθήσουν , αλλά και να διδάξουν σωστά το θέμα μας, αποτελούν όμως ένα πολύ μικρό κομμάτι της ευρύτερης έννοιας που ονομάζεται θυσία διαφοράς.

Από το βιβλίο του Στράτου Γρίβα "Σκακιστική Προπόνηση"