Διαγωνισμοί λύσης σκακιστικών προβλημάτων.

Διάφοροι διαγωνισμοί (ή τουρνουά) υπάρχουν και για την σύνθεση και για την λύση σκακιστικών προβλημάτων.

Διαγωνισμοί σύνθεσης προβλημάτων

Οι διαγωνισμοί σύνθεσης μπορεί να είναι τυπικοί ή άτυποι.

  • Άτυπους διαγωνισμούς διεξάγουν συχνά τα περιοδικά προβλημάτων και τα άλλα έντυπα που έχουν τακτικές στήλες προβλημάτων, οπότε συνηθίζεται τα συμμετέχοντα προβλήματα να έχουν δημοσιευθεί στο συγκεκριμένο περιοδικό σε κάποια συγκεκριμένη χρονική περίοδο για να μπορούν να λάβουν το βραβείο του άτυπου διαγωνισμού.
  • Στους τυπικούς διαγωνισμούς τα προβλήματα που συμμετέχουν δεν δημοσιεύονται προτού κριθούν, (σε αντίθεση με τους άτυπους, που δημοσιεύονται). Οι τυπικοί διαγωνισμοί συχνά διεξάγονται σε ανάμνηση ενός συγκεκριμένου γεγονότος ή προσώπου. Ο Παγκόσμιος διαγωνισμός σκακιστικής σύνθεσης (World Chess Composing Tournament, WCCT) είναι ένας τυπικός διαγωνισμός για εθνικές ομάδες και διοργανώνεται από την Μόνιμη επιτροπή της FIDE για τις σκακιστικές συνθέσεις (Permanent Commission of the FIDE for Chess Composition, PCCC).

Στους τυπικούς και στους άτυπους διαγωνισμούς, οι συμμετοχές κανονικά περιορίζονται σε συγκεκριμένο είδος προβλήματος (π.χ. δυάρια, πολυκίνητα, βοηθητικά) και ίσως υπάρχουν επιπρόσθετοι περιορισμοί (π.χ. προβλήματα με Σκάκι περιπόλου (patrol chess), ή προβλήματα που εμφανίζουν το θέμα Λάσνι (Lacny), ή προβλήματα με λιγότερα από εννιά κομμάτια). Συνήθως απονέμονται τίτλοι τριών κατηγοριών: αυτοί είναι κατά φθίνουσα σειρά σπουδαιότητας, τα βραβεία, οι εύφημες μνείες και οι έπαινοι. Ο κριτής αποφασίζει πόσα προβλήματα θα συμπεριληφθούν σε κάθε κατηγορία, και τα προβλήματα κάθε κατηγορίας μπορεί να μπουν σε κάποια σειρά ή όχι (έτσι η βράβευση θα μπορούσε να περιλαμβάνει 1η εύφημη μνεία, 2η εύφημη μνεία και 3η εύφημη μνεία, ή απλά τρεις ισότιμες εύφημες μνείες).

Μετά την δημοσίευση της βράβευσης, υπάρχει μια περίοδος (τυπικά ένα τρίμηνο) όπου οποιοσδήποτε μπορεί να ισχυριστεί ότι ένα βραβευμένο πρόβλημα είναι αντιγραμμένο (anticipated) (δηλαδή ότι ένα ολόιδιο πρόβλημα έχει δημοσιευθεί σε προγενέστερη ημερομηνία) ή άκυρο (δηλαδή ότι το πρόβλημα έχει δεύτερη ή καμμία λύση). Αν ο ισχυρισμός είναι βάσιμος, η βράβευση διαμορφώνεται όπως πρέπει. Στο τέλος του τριμήνου η βράβευση γίνεται μόνιμη. Το κανονικό είναι να αναγράφεται το βραβείο που έχει απονεμηθεί σε ένα πρόβλημα όταν αυτό επαναδημοσιεύεται.

Διαγωνισμοί λύσης προβλημάτων

Οι διαγωνισμοί λύσης είναι επίσης δύο κύριων τύπων. Στους διαγωνισμούς που γίνονται δι’ αλληλογραφίας, οι συμμετέχοντες στέλνουν τις λύσεις με το ταχυδρομείο ή με email. Οι όροι συμμετοχής είναι παρόμοιοι με εκείνους των άτυπων διαγωνισμών σύνθεσης, συχνά μάλιστα τα ίδια προβλήματα που συμμετέχουν στον διαγωνισμό σύνθεσης δίνονται στον διαγωνισμό λύσης. Είναι αδύνατον να εξαλειφθεί η χρήση υπολογιστών στους διαγωνισμούς αυτούς, αν και μερικά προβλήματα, ιδιαίτερα εκείνα των πολλών κινήσεων, δεν είναι κατάλληλα για λύση από υπολογιστή.

Άλλοι διαγωνισμοί λύσης διεξάγονται με τους συμμετέχοντες παρόντες ταυτόχρονα σε ειδικό χώρο. Έχουν περιορισμένο χρόνο για την λύση των προβλημάτων και απαγορεύεται η χρήση οποιουδήποτε βοηθήματος, εκτός από την σκακιέρα και τα κομμάτια. Ο πιο ονομαστός διαγωνισμός αυτού του τύπου είναι το Παγκόσμιο πρωτάθλημα λύσης σκακιστικών προβλημάτων (World Chess Solving Championship) που οργανώνεται από την επιτροπή PCCC της FIDE.

Και στους δύο τύπους διαγωνισμών, κάθε πρόβλημα μπορεί να δώσει ορισμένους βαθμούς, για κάθε λύση που εντοπίζεται ή και για την απόδειξη ανυπαρξίας λύσης. Οι μερικές λύσεις παίρνουν μέρος του βαθμού. Νικητής είναι ο λύτης που συγκεντρώνει το μεγαλύτερο άθροισμα βαθμών, και σε περίπτωση ισοβαθμίας αυτός που έδωσε τις λύσεις σε συντομότερο χρόνο.

Τίτλοι

Όπως και στο αγωνιστικό σκάκι, οι τίτλοι Διεθνής γκρανμαίτρ (IGM ή παραδοσιακά GM), Διεθνής μαιτρ (IM) και FIDE Μαιτρ (FM) απονέμονται από την FIDE μέσω της PCCC για πολύ διακεκριμένους συνθέτες και λύτες προβλημάτων και σπουδών. (Δεν γίνεται διάκριση ανδρικών και γυναικείων τίτλων).

Για την σύνθεση, ο τίτλος του Διεθνούς Μαιτρ ορίστηκε το 1959, και οι πρώτοι που τιμήθηκαν με αυτόν ήσαν οι Αντρέ Σερόν (Andre Cheron), Αρνόλντο Έλερμαν (Arnoldo Ellerman), Αλεξάντερ Γκέρμπστμαν (Alexander Gerbstmann), Γιαν Χάρτονγκ (Jan Hartong) και Σίριλ Κίπινγκ (Cyril Kipping). Στα επόμενα χρόνια, η απονομή του τίτλου IM, όπως και του τίτλου GM (που απονεμήθηκε για πρώτη φορά το 1972 στους Γκένριχ Κασπαριάν, Λεβ Λοσίνσκι (Lev Loshinsky), Κόμινς Μάνσφιλντ (Comins Mansfield) και Έλτζι Βίσερμαν (Eeltje Visserman)), όπως και του τίτλου FM (που απονεμήθηκε για πρώτη φορά το 1990), καθορίστηκε με βάση το πλήθος των προβλημάτων ή σπουδών ενός συνθέτη που επιλέχθηκαν για δημοσίευση στα άλμπουμ της FIDE. Αυτά είναι συλλογές των καλύτερων προβλημάτων και σπουδών που έχουν συντεθεί σε καθορισμένη τριετή περίοδο, όπως τα έχουν επιλέξει οι κριτές που όρισε η FIDE. Κάθε πρόβλημα που δημοσιεύεται στο άλμπουμ παίρνει ένα βαθμό. Κάθε σπουδή παίρνει 1 2/3. Οι συνεργασίες παίρνουν κανονικά βαθμό, ο οποίος όμως μοιράζεται στους συνεργασθέντες. Ο έλληνας συνθέτης Βύρων Ζάππας ήταν GM στην σύνθεση. Οι έλληνες συνθέτες Παύλος Μουτεσίδης και Χάρης Φουγιαξής είναι IM στην σύνθεση.

  • Για τίτλο FM ένας συνθέτης πρέπει να συγκεντρώσει 12 βαθμούς.
  • Για τίτλο IM απαιτούνται 25 βαθμοί.
  • Για τίτλο GM ο συνθέτης πρέπει να έχει 70 βαθμούς.

Για τους λύτες, οι τίτλοι GM και IM απονεμήθηκαν για πρώτη φορά το 1982. Ακολούθησε ο τίτλος FM το 1997. Μπορεί κάποιος να κερδίσει τους τίτλους GM και IM συμμετέχοντας στο επίσημο Παγκόσμιο πρωτάθλημα λύσης σκακιστικών προβλημάτων (World Chess Solving Championship, WCSC):

  • Για να γίνει GM, ο λύτης πρέπει να επιτύχει τουλάχιστον το 90% των βαθμών του νικητή και επίσης να τερματίσει μέσα στις δέκα πρώτες θέσεις τρεις φορές σε δέκα συνεχόμενα πρωταθλήματα WCSC.
  • Για τον τίτλο του IM, ο λύτης πρέπει να επιτύχει τουλάχιστον το 80% των βαθμών του νικητή και επίσης να τερματίσει μέσα στις δεκαπέντε πρώτες θέσεις δύο φορές σε πέντε συνεχόμενα πρωταθλήματα WCSC. Εναλλακτικά, νικώντας σε ένα πρωτάθλημα WCSC ή ισοβαθμώντας με τον νικητή ο λύτης κερδίζει τον τίτλο του IM.
  • Για τον τίτλο του FM, ο λύτης πρέπει να επιτύχει τουλάχιστον το 75% των βαθμών του νικητή και επίσης να τερματίσει μέσα στο κορυφαίο 40% των συμμετεχόντων σε οποιουσδήποτε δύο διαγωνισμούς λύσης εγκεκριμένους από την επιτροπή PCCC.

Ο έλληνας λύτης Κώστας Πρέντος (μέχρι το 2008 επτά φορές πρωταθλητής Ελλάδος στην λύση σκακιστικών προβλημάτων) είναι IM στην λύση από το 2004.

Ο τίτλος Διεθνής κριτής σκακιστικών συνθέσεων (International Judge of Chess Compositions) απονέμεται σε άτομα που θεωρούνται ικανά να κρίνουν διαγωνισμούς σύνθεσης του ανωτάτου επιπέδου.